Καθιέρωση του Hard-Boiled Στυλ – Της Ερωδίτης Παπαποστόλου
Το Γεράκι της Μάλτας του Ντάσιελ Χάμετ είναι από τα κορυφαία έργα του hard-boiled νουάρ και θεωρείται θεμελιώδες στην καθιέρωση του στυλ που συνδυάζει την ωμή ρεαλιστική αποτύπωση του εγκλήματος με τον κυνισμό και την υπαρξιακή αμφισημία. Η ιστορία διαδραματίζεται σε μια σκοτεινή, διεφθαρμένη κοινωνία και ακολουθεί τον Σαμ Σπέιντ, έναν από τους πρώτους “σκληροτράχηλους” ντετέκτιβ της λογοτεχνίας, που με την αδιάλλακτη στάση και την κυνική του ματιά έθεσε τα θεμέλια για το στιλ του αντι-ήρωα ντετέκτιβ, ο οποίος έχει μια σχέση απόμακρη, αλλά εξαρτημένη από την κοινωνία που τον περιβάλλει.
Καθιέρωση του Hard-Boiled Στυλ
Η αφήγηση του Χάμετ στο Γεράκι της Μάλτας είναι κοφτή, χωρίς περιττές λεπτομέρειες και με άμεσο διάλογο, χαρακτηριστικά που έγιναν συνώνυμα του hard-boiled στυλ. Η γλώσσα αυτή δεν αφήνει περιθώριο για ρομαντισμούς ή ιδεαλισμούς. Η ίδια η ιστορία περιστρέφεται γύρω από το πολύτιμο αντικείμενο, το Γεράκι, που φέρνει στην επιφάνεια την απληστία και τον φθόνο των χαρακτήρων. Στον κόσμο του Χάμετ, τα πάθη της ανθρωπότητας οδηγούν σε εγκλήματα και βία, και οι άνθρωποι παρουσιάζονται ως ευάλωτοι στη φθορά της διαφθοράς. Η δομή του μυθιστορήματος, που είναι γεμάτη ανατροπές και διαπλεκόμενες συμφωνίες, ορίζει το στυλ του νουάρ και την ατμόσφαιρα του αβέβαιου ηθικού τοπίου που συνόδευσε το hard-boiled νουάρ στη δεκαετία του 1930.
Ο Κυνικός Ντετέκτιβ και η Αμφισημία της Ηθικής
Ο Σαμ Σπέιντ δεν είναι ο παραδοσιακός ηρωικός ντετέκτιβ που παλεύει για τη δικαιοσύνη και το καλό. Αντίθετα, είναι ψυχρός, με σκληρό επαγγελματισμό, και καθοδηγείται όχι από ηθική αλλά από προσωπική αξιοπρέπεια και επιβίωση. Παρότι δείχνει να είναι αγνός σε σύγκριση με τους άλλους διεφθαρμένους χαρακτήρες της ιστορίας, η δική του ηθική είναι εξίσου πολύπλοκη. Ο Σπέιντ αμφισβητεί και περιγελάει την έννοια του καλού και του κακού, ενώ οι πράξεις του αποσκοπούν περισσότερο στη διασφάλιση της ανεξαρτησίας του και λιγότερο στην επιβολή της δικαιοσύνης. Στη σχέση του με την κοινωνία, είναι ταυτόχρονα εκτελεστής της «δικαιοσύνης» και θύμα της ανομίας που επικρατεί γύρω του.
Ο Σπέιντ λειτουργεί σαν ένας καθρέφτης της κοινωνίας, αναγνωρίζοντας τη διαφθορά αλλά αποδεχόμενος πως δεν μπορεί να την εξαλείψει. Παρά τις διαπροσωπικές σχέσεις του με τους ανθρώπους, όπως με τη γοητευτική και μυστηριώδη Μπρίτζιντ, παραμένει συγκρατημένος και καχύποπτος. Αν και φαίνεται έτοιμος να δείξει κάποια αδυναμία, ο χαρακτήρας του καταφέρνει πάντα να επανέρχεται στον κυνικό ρόλο του, αποδεικνύοντας πως η αίσθηση του δικαίου και της εμπιστοσύνης είναι σχεδόν ανύπαρκτη σ’ αυτόν τον κόσμο.
Η Μοραλιστική Ασάφεια της Κοινωνίας
Στο σύμπαν του Χάμετ, η έννοια της ηθικής είναι ρευστή και συχνά παραμορφωμένη από προσωπικά κίνητρα και διαφθορά. Το Γεράκι της Μάλτας απεικονίζει μια κοινωνία όπου όλοι έχουν σκοτεινά κίνητρα και απώτερους σκοπούς, κάνοντας την ερώτηση της ηθικής σχεδόν άσχετη. Ο Σπέιντ ζει και εργάζεται σε έναν κόσμο όπου η τιμιότητα και η καλοσύνη είναι ανέφικτες ή επικίνδυνες αρετές. Οι συνεργάτες του, οι πελάτες του, και οι «συνεργοί» του στη σκοτεινή πλευρά του Σαν Φρανσίσκο αναδεικνύονται ως χειραγωγοί και εκμεταλλευτές, εξασφαλίζοντας ότι κανείς δεν είναι πραγματικά αθώος.
Το Γεράκι, το ίδιο το αντικείμενο της πλοκής, συμβολίζει αυτόν τον ηθικό σχετικισμό, καθώς είναι διαρκώς το ζητούμενο που μοιάζει πολύτιμο, αλλά είναι κενό νοήματος. Όπως η ανεκτίμητη περιουσία του μυστηριώδους αντικειμένου, οι αξίες είναι ψευδαισθήσεις που εξυπηρετούν προσωπικές φιλοδοξίες. Ο Χάμετ, έτσι, επηρεάζει τις προσδοκίες μας για τη δικαιοσύνη σε τέτοιες ιστορίες, υπογραμμίζοντας πως στον κόσμο αυτόν η ίδια η έννοια της «σωστής» και «λάθος» πράξης είναι δύσκολο να οριστεί.
Με το Γεράκι της Μάλτας, ο Ντάσιελ Χάμετ δημιούργησε το πρότυπο του hard-boiled ντετέκτιβ και έδωσε στο νουάρ το χαρακτηριστικό του σκοτεινό υπόβαθρο. Ο Σαμ Σπέιντ αποτελεί τον αρχέτυπο του κυνικού και αδιάφθορου ντετέκτιβ που, ενώ δεν ακολουθεί την παραδοσιακή ηθική, παραμένει σταθερός στις προσωπικές του αξίες. Το μυθιστόρημα του Χάμετ έθεσε τις βάσεις για τη φιλοσοφική ματιά στο αστυνομικό νουάρ, που βλέπει την κοινωνία ως έναν κυκεώνα συμφερόντων, όπου η ηθική είναι θέμα οπτικής γωνίας και διαρκώς διαπραγματεύσιμη.
Ο Σπέιντ, ως ο αντι-ήρωας που έχει τις δικές του αξίες, αλλά που αυτές δε χωράνε στα στενά όρια της κοινωνικής ηθικής, παραμένει σύμβολο της αδιάλλακτης αντίστασης σε έναν κόσμο που το καλό και το κακό δεν είναι ποτέ σαφή. Το έργο εξακολουθεί να θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα της λογοτεχνίας του νουάρ, διατηρώντας την επίκαιρη αντανάκλαση μιας κοινωνίας σε διαρκή ηθική κρίση.