Άγγελος Λάππας για το μυθιστόρημα Γαλάζια Πεταλούδα
ΓΑΛΑΖΙΑ ΠΕΤΑΛΟΥΔΑ
Ανέλαβα, κ. κ., να κάνω έναν μικρό πρόλογο για το βιβλίο της κ. Ραζή, Γαλάζια Πεταλούδα και, αφού δεν θα έκανα αναλυτική παρουσίασή του και επειδή ο χρόνος που είχα το βιβλίο στα χέρια μου ήταν λίγος, σκέφτηκα να του ρίξω μια γρήγορη ματιά και να αξιοποιήσω κυρίως το σημείωμα του οπισθόφυλλου του βιβλίου. Καθώς όμως άρχισα να το διαβάζω, ξέχασα να σταματήσω. Είχα στα χέρια μου ένα βιβλίο από αυτά που λέμε πως δεν σε αφήνουν να τα διώξεις από τα χέρια σου, αν δεν τα φτάσεις ως το τέλος. Τα όσα, λίγα, θα σας αναφέρω είναι οι άμεσες σκέψεις μου ως αναγνώστης από τις ζωηρές εντυπώσεις που είχα από το διάβασμά του, ανεξάρτητα από τον αν συμπίπτουν ή όχι με τις προθέσεις και θέσεις της συγγραφέως ή άλλων αναγνωστών.
Από τις πρώτες, λοιπόν, σελίδες το βιβλίο με κέρδισε. Η καθαρότητα της αφήγησης, η μαγεία του λόγου, η τεχνική της σταδιακής αποκάλυψης στον αναγνώστη πραγμάτων και προσώπων, η συγκλονιστικά πρωτότυπη ιστορία με εγκλώβιζε σιγά-σιγά στον μυστηριώδη και ενδιαφέροντα κόσμο της, η σαγηνευτική μαγεία της με συνεπήρε.
Έζησα χωρίς να το καταλάβω -τόσο απρόσκοπτα έρεε το διάβασμα- ένα μαγικό και μαγευτικό παραμύθι. Παραμύθι όμως που αποκόμιζες την αίσθηση πως είχε πολλή αλήθεια μέσα του. Και το λέω και μαγικό γιατί είχε να κάνει με μάγισσες, νεράιδες και ξωτικά, αλλά και μαγευτικό μαζί. Γιατί η σύνθεση της ιστορίας και το αφηγηματικό ύφος είχαν δημιουργήσει ένα αληθινό ποίημα που στο βάθος υμνούσε έναν βαθύ έρωτα. Το οποίο κατά παράδοξο τρόπο είχε βγει μέσα από μια πραγματικότητα όχι απλά τραγική, αλλά δυσώδη γεμάτη αίμα και έγκλημα. Και αυτή την πραγματικότητα από τη μια την καθαγίαζε, ας το πούμε έτσι, η πρόθεση του καλού και η παρέμβαση του που κινιόταν παράλληλα (με όργανο την ηρωίδα-ξωτικό) μέσα και έξω από τα γεγονότα. Και από την άλλη ο έρωτας.
Η ακατανίκητη δύναμη του πάθους, και ας προκαλούσε εκτροπές που έφταναν ως και στη διατάραξη της ισορροπίας των πραγμάτων. Και μόνο αν διαβάσουμε, για παράδειγμα, την επιμέρους ιστορία της Μελλισίνης, μάγισσας κι αυτής, (σελ. 20-28) θα διαπιστώσουμε τη σαφήνεια και δραστικότητα της αφήγησης και τη μαγεία του παραμυθιού να συνταιριάζουν αβίαστα το εξωλογικό με την πραγματικότητα και να κερδίζουν τον αναγνώστη.
Η ιστορία που διαβάζουμε στο βιβλίο, Γαλάζια Πεταλούδα εξελίσσεται στη Σμύρνη του 19ου αιώνα. Η συγγραφέας με χαρακτηριστικές λεπτομέρειες μας οδηγεί να γνωρίσουμε την πόλη και να ζήσουμε στο κλίμα της. Συνοικίες, δρόμοι εμπορικοί και επώνυμοι, καταστήματα, στιγμιότυπα της καθημερινότητας, έμποροι, συναλλαγές, συνήθειες, παραδόσεις και έθιμα, όλη η ζωή που λεπτομερώς περιγράφεται στο σπίτι του έμπορου Βαλσάμη, η Αγγέλα η οικοδέσποινα με τις βεγγέρες της που ανασταίνουν στα μάτια μας τη Σμύρνη εκείνης της εποχής, σε κάνουν να αισθάνεσαι πως κυκλοφορείς και ζεις μέσα σε μια γνώριμη πόλη. Αστικό περιβάλλον που το εκφράζουν η Αγγέλα κατά εμβληματικό τρόπο, αλλά και ο σύζυγός της ο Βαλσάμης και πιο πίσω μια σειρά δευτερεύοντα, αλλά με ουσιαστικό ρόλο πρόσωπα.
Το μυθιστόρημα Γαλάζια Πεταλούδα είναι στην ουσία η ιστορία μιας αστικής οικογένειας της Σμύρνης του 19ου αιώνα. Μιας οικογένειας που τη σημάδεψε το έγκλημα, το αίμα, η προδιαγεγραμμένη τραγική της μοίρα. Η ιστορία όμως, όπως την αφηγείται το βιβλίο, δεν είναι ούτε δράμα ούτε τραγωδία. Η αφηγήτρια-συγγραφέας έχει απωθήσει στο περιθώριο το δραματικό-τραγικό στοιχείο, γιατί δεν ήταν στις προθέσεις της να γράψει ένα δραματικό μυθιστόρημα. Υπέταξε όλα τα φοβερά γεγονότα κάτω από μυθικό, παραμυθητικό, ποιητικό στοιχείο για να περάσει το νόημα που επέλεξε για το έργο της. Ο αναγνώστης ούτε μισεί τα πρόσωπα-εγκληματίες ούτε φρίττει με τα έργα τους. Ούτε καμιά κάθαρση περιμένει. Κατανοεί ότι όσα γίνονται είναι προαποφασισμένα από τη Μοίρα να γίνουν και τα πρόσωπα είναι εκτελεστές που, αν τους προβάλλεις σε διαχρονικό επίπεδο, έχουν ήδη τελέσει εκείνα που πράττουν στο παρόν.
Αυτή η οικογένεια, αυτό το σόι έχει ένα, να το πω πλεονέκτημα, να το πω κουσούρι; Χάρισμα, το λέει η αφηγήτρια. Είναι νεραϊδόσογο. ( διαβάζουμε στη σελ.66. «υπάρχει μια παράδοση στην οικογένεια μας, λέγεται πως η γιαγιά μου ήταν νεράιδα, που καταγόταν κι εκείνη από νεράιδες, φτάνει πίσω πολύ βαθιά στα χρόνια αυτή η ιστορία, κάθε τρεις γενιές μια γυναίκα της οικογένειας έχει τη γνώση και τις δυνάμεις μιας Ελίφ») Οι γυναίκες, λοιπόν, της οικογένειας κάθε τρεις γενιές και μια νεράιδα, μάγισσα,έρχονται να πράξουν το καλό, να βοηθήσουν τους ανθρώπους και κυρίως να καταλάβουν, όπως η κύρια ηρωίδα, η Σουλτάνα-Ελίφ. Η νεράιδα αυτή πότε γιατρεύει π.χ. από τη μαλάρια με βότανα, πότε ως καφετζού συμβουλεύει τους ανθρώπους, τους κατευθύνει ή ρυθμίζει τα της Μοίρας, και πότε με φίλτρα του έρωτα κουμαντάρει το ερωτικό πάθος.
Η Ελίφ, ως μάγισσα, γνωρίζει όσα θα συμβούν, μπορεί να κάνει τα πάντα. Δεν της επιτρέπεται όμως να αλλάξει τα όσα μέλλονται να συμβούν. Αν το κάνει, ταράζει την ισορροπία του κόσμου. (σελ. 42 τη συμβουλεύει η προγιαγιά της η Μελισσίνη «σιγά-σιγά θα μάθεις να το ορίζεις το μέλλον, με τον καιρό θα μάθεις να το εξηγείς, κι αν έχεις πραγματικά ανοιχτά τα μάτια της ψυχής σου, θα βλέπεις ξεκάθαρα το μέλλον, θα διαβάζεις το παρελθόν, θα μπορείς να επηρεάσεις το παρόν. Πρόσεχε όμως δεν μπορείς να αλλάξεις τη μοίρα, πρέπει να μάθεις να την αποδέχεσαι και να δείξεις στους ανθρώπους πώς θα την αποδεχτούν και εκείνοι». Και πιο κάτω (Σελ.61) «…τώρα όμως ξέρεις κανείς δεν γλυτώνει το γραμμένο του, κι αν το πειράξεις, εκείνο σε βρίσκει και διορθώνει τη ζωή για να έρθει ξανά ισορροπία».
Η Σουλτάνα όμως το πείραξε! Η Ελίφ, η γαλάζια πεταλούδα, πεντάμορφη όπως στα παραμύθια, αγάπησε και αγαπήθηκε βαθιά. Οι δυο άντρες της ζωής της διαλύθηκαν κάτω από το ερωτικό τους πάθος. Και εκείνη λύγισε μπροστά στην αγάπη. Το μυθιστόρημα πάνω από όλα τα άλλα είναι στην ουσία και μια δυνατή ιστορία αγάπης. Μια ιστορία δοσμένη με έναν γνήσιο, αυθεντικό τρόπο, που καταφάσκει πέρα από ρομαντισμούς και μελοδραματισμούς την ακατανίκητη δύναμη του έρωτα.
Σελ. 51 «Ο έρωτας είναι σαν τον ήλιο, κόρη μου, σαν τον ήλιο σε σκοτεινό δωμάτιο, όταν μπαίνει το φως διακριτικά από τις γρίλιες, σου γλυκαίνει την ψυχή, σε κάμει να αποζητάς όλο και παραπάνω. Μα σαν ανοίξεις το παράθυρο, χύνεται μέσα σου όλο το φως και σε τυφλώνει». Σελ. 90 «Τα μάγια του έρωτα είναι πιο δυνατά απ’ όλες τις μάγισσες και τις νεράιδες του κόσμου. Δεν υπάρχει φίλτρο να δένει την καρδιά, το μυαλό και την ψυχή ταυτόχρονα, δεν υπάρχει ξόρκι να σε κρατά σε σκέψεις βυθισμένο, δεν υπάρχει μαγεία αρκετά ισχυρή να σου αλλάξει το μέλλον, όσο αυτός ο ίδιος ο έρωτας».
Η Γαλάζια Πεταλούδα της κ. Ραζή, κ. κ., δεν είναι απλώς ένα ενδιαφέρον και γοητευτικό στην ανάγνωση μυθιστόρημα. Είναι, θα έλεγα με μια ανορθόδοξη φράση, μια μυθιστορηματική πραγματεία πάνω στην ανθρώπινη μοίρα [Μπορούμε να αλλάξουμε τη μοίρα των ανθρώπων; -Μπαίνει ένα ερώτημα- Αν ναι. Πρέπει; Είναι για καλό μας;] μια πραγματεία πάνω στη δύναμη του έρωτα που τεκμηριώνεται μέσα και από την κύρια, αλλά και από τις επιμέρους μικρές ιστορίες ερωτικού πάθους. Είναι βασικά ένα βιβλίο μέσα από το οποίο η συγγραφέας μάς θέτει για προβληματισμό, διαλογισμό και συζήτηση ερωτήματα σχετικά με το ανθρώπινο πεπρωμένο, τη Μοίρα, τα όρια της δύναμης του ερωτικού πάθους, και κάτω από αυτά αμέτρητα άλλα παράγωγά τους. Σημειώνω, έτσι για παράδειγμα, κάποιες φράσεις (τέτοιες θα βρείτε πολλές στο βιβλίο) που καλούν και προκαλούν για προβληματισμό:
-Η ζωή είναι συναίσθημα, κόρη μου, γιατί τη γεμίζουμε με λογική ποτέ δεν το κατάλαβα.
-Η δύναμη φέρνει ευθύνη.
-Να θυμάσαι όσο μακριά και να κρυφτείς η μοίρα θα σε βρει.
-Να θυμάται πόσο αδύναμος είναι ο άνθρωπος μπροστά στην εξουσία του.
-Πόσο μικροί είναι οι άνθρωποι μπροστά σε ό,τι δημιουργούν.
-Η ευτυχία είναι μια στιγμή ψευδαίσθησης. Ο άνθρωπος αναλώνει τη ζωή του κυνηγώντας αυτή την ουτοπία…
Θεωρώ όμως πως πρέπει να σταματήσω εδώ.
Ευχαριστώ την κ. Άννα που μου έδωσε την ευκαιρία να απολαύσω ένα πολύ καλό βιβλίο και της εύχομαι να είναι καλοτάξιδο.
Άγγελος Λάππας , Καλαμάτα Νοε. 2017 για το Γαλάζια Πεταλούδα
Ο Άγγελος Λάππας είναι ο πρόεδρος των Μεσσηνίων συγγραφέων.
