Αρχέτυπα -Του Βαγγέλη Πέτρου

ΟΙΔΙΠΟΥΣ:  Ένα αρχαίο δράμα που θίγει τα αρχέτυπα δίπολα (γνώση-άγνοια, άνθρωπος-θεός, πίστη-λογική, φως-σκοτάδι). Ο Οιδίποδας είναι ο τραγικός «καθένας» μας. Αφηγείται την τραγική τυφλότητα του ανθρώπου. Τους κοσμικούς περιορισμούς στην γνώση και στην ελεύθερη βούληση. Το ήθος στην ιστορία του Οιδίποδα, ταιριάζει σε όλους και μιλάει για όλους τους ανθρώπους. «ότι ζει, πεθαίνει. Περίμενε την στερνή του ώρα, προτού τον μακαρίσεις-αν άνθρωπος δίχως οδύνη φτάσει στο τέρμα της απάνθρωπης ζωής».

Είναι η ιστορία του ανθρώπου από το τίποτα στο όλον και πίσω.

ΟΡΕΣΤΗΣ: Εδώ έχουμε το αρχέτυπο της πιστής φιλίας.

Ο Πυλάδης αντιπροσωπεύει όχι μόνο τον σύντροφο μαχητή του Ορέστη αλλά το αρχέτυπο της πιστής φιλίας. Διότι παραμένει ο ίδιος και στο ήθος και στο ύφος ακόμα και στις πιο ακραίες καταστάσεις. Και ομολογεί ο ίδιος ότι αν εγκατέλειπε τον Ορέστη την ώρα της καταδίκης του, δεν θα μπορούσε να αντικρύσει τον εαυτό του.

Με άλλα λόγια με αυτή την πράξη του θα έχανε την ουσία του. Η ουσία του περιέχει το ακρότατο στοιχείο της φιλίας. Τίποτα δεν μπορεί να εμποδίσει αυτή την φιλία ούτε οι άνθρωποι, ούτε η εξουσία κι ούτε οι θεοί

Η ανάγκη της θυσίας για τον άλλον είναι έμφυτη στον άνθρωπο.

ΑΝΤΙΓΟΝΗ: Η Αντιγόνη που γίνεται πρώτα η συνοδός του τυφλού πατέρα του Οιδίποδα και ύστερα προκειμένου να θάψει τον αδελφό της τον Πολυνείκη παραβιάζει την εντολή της πολιτείας και καταδικάζεται σε θάνατο αντιπροσωπεύει το αρχέτυπο της γυναίκας που υπακούει στους εσωτερικούς της ηθικούς νόμους θυσιάζοντας όλες τις προσωπικές της ανάγκες. Είναι εκείνη που δεν παντρεύεται, δεν κάνει δική της οικογένεια αλλά αφοσιώνεται στην πατρική για να υπηρετεί τους γονείς, τα αδέλφια, τα ανίψια. Έχει μια πολύ ισχυρή αίσθηση χρέους και είναι πρόθυμη να το εκπληρώσει.

Πίσω από αυτό το αρχέτυπο όμως κρύβεται ο φόβος να γίνει σύζυγος και μητέρα. Από αυτή την άποψη είναι το σύμβολο της αυταπάρνησης αλλά και της παραίτησης από τις προσωπικές χαρές αφού επωμίζεται εξ ολοκλήρου το φορτίο της οικογένειας φτάνοντας στο σημείο της πλήρους αυτοθυσίας.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ: Το αρχέτυπο της Ιφιγένειας είναι ουσιαστικά αυτό της υποταγμένης κόρης όπως της ηρωίδας που πείστηκε ότι ο πατέρας της ήθελε να την παντρέψει με τον Αχιλλέα ενώ στην πραγματικότητα ήθελε να την θυσιάσει για να φυσήξει ούριος άνεμος και να αποπλεύσουν τα καράβια για την Τροία. Ενεργοποιείται στην γυναίκα που ως νεαρό κορίτσι ήταν υπό την έντονη εξουσία ενός ισχυρού πατέρα, υποταγμένη και πειθήνια ή του είχε αδυναμία, τον θαύμαζε και του ήταν βαθιά αφοσιωμένη.

Μπορεί λ.χ. να πείστηκε να ακολουθήσει μια καριέρα ή να κάνει ένα γάμο που ικανοποιούσε τις δικές του ανάγκες και φιλοδοξίες αλλά που δεν ταίριαζε καθόλου σε εκείνη. Ακόμα κι αν ο πατέρας δεν θυσιάζει συνειδητά τα όνειρα της κόρης του εκείνη αισθάνεται πως το έχει κάνει μόνη της καθώς αυτοπεριορίστηκε και πρόδωσε τις βαθύτερες ανάγκες της μόνο και μόνο γιατί υιοθέτησε τις ιδέες του πατέρα ή υπάκουσε πιστά στις εσφαλμένες εντολές του. Αργότερα ως γυναίκα θα επαναλάβει το ίδιο με τον σύζυγο υποτασσόμενη στις δικές του επιθυμίες, ιδέες και εντολές του καταπνίγοντας τις δικέ της. Κάθε αρχέτυπο όπως και αυτό μπορεί να λειτουργήσει αντίστροφα. Στην περίπτωση αυτή  η αντι-Ιφιγένεια είναι η κόρη και αργότερα η γυναίκα που επαναστατεί ενάντια σε κάθε αντρική εξουσία. Το όραμα της είναι να αποδράσει, να φύγει για κάπου μακριά όπου θα ζήσει ελεύθερη, αυτεξούσια αφοσιωμένη σε ένα σκοπό μεγαλύτερο από αυτό που θα της καθόριζε η πατρική εντολή.

ΙΠΠΟΛΥΤΟΣ: Απόρριψη συναισθημάτων.

Φαίδρα και Ιππόλυτος. Η ώριμη γυναίκα που ερωτεύεται τον νεαρό πρόγονο της. Κυριευμένη από τον παράνομο έρωτα της, αγωνιά να κρατήσει την ενοχή της κρυφή, στην συνέχεια εξομολογείται την αμαρτία της και από την στιγμή που το μυστικό διαρρέει και βιώνει την απόρριψη σχεδιάζει τον προσωπικό της χαμό αλλά και την άγρια μεταθανάτια εκδίκηση του αντικείμενου του πόθου της.

Απόρριψη…μία λέξη, μια κατάσταση, μια συμπεριφορά με περαιτέρω συνέπειες. Με σκέψεις που πυροδοτούνται, με συναισθήματα που μας είναι δύσκολο να τα διαχειριστούμε και να τα ελέγξουμε.

Άρνηση αποδοχής, ακαταλληλότητα, δυσκολία αφομοίωσης. Καταστάσεις που άμεσα σχετίζονται με συναισθήματα όπως η θλίψη, το πένθος, ο θυμός, η αντίδραση αλλά και συμπεριφορές όπως η υπερένταση, η εσωστρέφεια, η αυτοκαταστροφική στάση ζωής, η προσπάθεια να αποδεικνύει κάποιος ότι αξίζει, το ανικανοποίητο, η τελειοθηρία, η ανάπτυξη δυσπιστίας μέσα σε μία σχέση…

ΜΗΔΕΙΑ: Αρχέτυπο δημιουργού και καταστροφέα.

Ένα αρνητικό αρχέτυπο, όπως παραδόθηκε ανά τους αιώνες, εξ αιτίας της παιδοκτονίας που αφηγείται ο μύθος.

Χαρακτηριστική θεατρική μορφή. Ένα από τα γυναικεία πρόσωπα «κατ’ εικόνα και ομοίωσίν» της ίδιας της φύσης, της ίδιας της γης που όταν κακοποιείται αντιδρά με καταστροφή. Το ίδιο και η γυναίκα όπου ευρισκόμενη στον ρόλο της κακοποιημένης γυναίκας-μητέρας, έχει την δύναμη να καταστρέψει, την ίδια την γέννα.

Το συγκεκριμένο αρχέτυπο είναι η αναγνώριση της σκοτεινής όψης του εαυτού: των αρνητικών συναισθημάτων (φόβου, θυμού,  θλίψης κ.α.) σκέψεων, φαντασιώσεων, βιωμάτων, τα οποία απωθούνται προς το υποσυνείδητο, και υπαγορεύουν καταστροφικά μοτίβα ζωής.

Την διαδικασία κάθαρσης μέσα από την καταστροφή του παλαιού, για να γεννηθεί το καινούργιο, σε κύκλους ζωής, καταστάσεων, σχέσεων.

Τι είναι λοιπόν τα αρχέτυπα και πως μας επηρεάζουν;

Αρχέτυπο σαν όρος σημαίνει κάτι που είναι αρχικό, πρότυπο κάτι που λειτουργεί σαν υπόδειγμα.

Τα αρχέτυπα μας επιδρούν στην ζωή μας με οκτώ βασικούς τρόπους:

• Όταν νοιώθουμε απογοήτευση ένα αρχέτυπο ενεργοποιείται στην ζωή μας, δηλαδή ζούμε μια ιστορία με ένα τρόπο. Συνειδητοποιώντας το αρχέτυπο που είναι σε δράση μπορούμε να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά την ιστορία και να αντιμετωπίσουμε αυθεντικά νέες προκλήσεις.
• Τα αρχέτυπα μας βοηθούν να ωριμάσουμε και να αναπτυχθούμε. Όπως τα προγράμματα των υπολογιστών που συνεχώς αναβαθμίζονται. Έτσι κατά παρόμοιο τρόπο τα αρχέτυπα επίσης αναπτύσσονται καθώς εκδηλώνονται στην ζωή μας, εξελίσσονται όπως ακριβώς και εμείς.
• Η κατανόηση των αρχετύπων μας βοηθάει να συνάψουμε ειρήνη με τον εαυτό μας και με την ζωή. Διαφορετικά αρχέτυπα κυριαρχούν σε διαφορετικά στάδια της ζωής μας και σε διαφορετικές καταστάσεις. Το κάθε ένα φέρνει ένα δώρο. Όταν σταματήσουμε να τιμωρούμε τον εαυτό μας, επειδή δεν καταφέρνει να ζει με τον τρόπο που νομίζουμε ότι θα έπρεπε, θα μπορέσουμε να αντιληφθούμε τα χαρίσματα που έχουμε αναπτύξει.
• Η αναγνώριση των αρχετύπων θα μας δώσει την ελευθερία να διαλέξουμε την ζωή που θέλουμε. Η γνωριμία με άλλα αρχέτυπα σε βοηθά να ξυπνήσεις τις άλλες δυνατότητες μέσα σου.
• Όταν νοιώθουμε την έλλειψη ισορροπίας στην ζωή μας ίσως δείχνει ότι κάποιο αρχέτυπο που είναι ενεργό στην παρούσα φάση, συγκρούεται με κάποιο ρόλο που παίζουμε στην ζωή μας.
• Η επίγνωση του αρχετυπικού χάρτη που καθορίζει την ζωή μας θα μας δώσει την ελευθερία να αποφύγουμε τα λάθη ή την επανάληψη των ίδιων λαθών.
• Η αναγνώριση των αρχετύπων μας βοηθά να καταλάβουμε καλύτερα τους ανθρώπους που έχουμε γύρω μας, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο βλέπουν τον κόσμο.
• Η κατανόηση του αρχετυπικού χάρτη θα μας βοηθήσει να δούμε πέρα από τις ασυνείδητες προκαταλήψεις που επηρεάζουν την ζωή μας.